Türkiye’nin İlk Kadın Muhtarı: Gül Esin

1933 yılında Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olan Gül Esin‘in varlığını PWN’in Facebook sayfasında yapılan bir paylaşım vesilesiyle öğrendim. O günden sonra da kendisiyle ilgili bulduğum tüm bilgileri toplayarak sizlerle paylaşmak istedim.

Türkiye’de kadınlara seçme ve seçilme hakkının tarihçesi ile ilgili detaylı bilgi almak isteyenler, Dr. Ayten Sezer’in ‘Türkiye’deki İlk Kadın Milletvekilleri ve Meclis’teki Çalışmaları’ yazısına göz atabilirler. Ancak özetle anlatmak gerekirse, Türkiye’de kadınlar genel yönetimde hak sahibi olmazdan önce ilk olarak 3 Nisan 1930’da kabul edilen Belediye Kanunu ile Belediye seçimlerinde oy kullanma ve Belediye Meclislerine seçilme hakkını elde ettiler. Ardından da 26 Ekim 1933’te 1924 tarihli Köy Kanunu’nun 20. ve 25. Maddelerinde yapılan değişiklikle muhtar ve ihtiyar meclisi seçimlerinde oy kullanma ve seçilme hakkını kazandılar. Bu kazanımların bir  mücadelenin sonucu değil de, tepeden inme bir hareketin sonucu olduğu düşüncesi ise, tarih bilgisinin yoksunluğuyla yapılan, kadınlarımızın çabasını hiçe sayan bir yorumdan öteye geçmez.

Türk Kadını Milli Mücadele döneminde işgallere karşı protesto mitingleri düzenleme, ordunun hizmetinde bulunarak mermi ve giyecek imal etme ve cepheye malzeme taşıma gibi faaliyetlerde bulunmuştur. Türkiye’nin ilk kadın muhtarı Gül Esin de bu kadınlardan biriydi. www.aydinyerel.com sitesinde yer alan bir haberden, kızı Şeref Cumhuriye Bozkurt’un sözlerini alıntılıyorum;

‘ Annem, Kurtuluş Savaşı başlamadan altı ay kadar önce Muğlalı bir beyle evlenmiş. Savaş başlayınca eşi savaşa gitmiş, gidiş o gidiş. Şehit olduğunu öğrenince Çine Demirdere’ye (Karpuzlu) fırıncı olan ağabeyinin yanına gelmiş. Kurtuluş Savaşı’nda Çine yöresinde çarpışan Kuva-yi Milliye ( Güncel Türkçe ile Ulusal Güçler)  güçlerine su, ekmek taşımış. Cumhuriyet’in ilanından sonra da yenilikleri izlemiş.

1933 yılnda kadınlarımıza seçme, seçilme hakkı tanınınca muhtar adayı olmuş. Dört erkek rakibine fark atarak , 500 oyla Türkiye’nin  ilk adın muhtarı seçilmiş. Köyde huzuru sağlamış, kahvehanelerde kumarı yasaklamış, kız kaçırmaları önlemiş. Kadın erkek dayanışmasını sağladığı için köy kadınlarının sevgilisi olmuş. Atatürk bunu duyduğunda çok sevinmiş. Mektup yazarak kutlamış, her bayramda kartlar yollarmış. Onu cesaretinden ötürü ödüllendirmiş. Ankara’ya çağırmış.‘

32 yaşında Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olan Gül Esin, 11 Aralık 1933’te Halkevi Gazetesi’ne ‘Büyük inkılabın ilk kadın muhtarı, vazifen kutlu ve mutlu olsun’ manşetiyle haber olmuş.

Gül Esin’e Atatürk’ün yolladığı mektuplar ve kartlar Çine’deki evlerinin yanması sonucunda yok olmuş. Kendisi 1955’ten 1990’a dek, esasen halası iken evlat alarak annesi olduğu Cumhuriye Hanım ve eşiyle birlikte yaşamış. Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olmasına karşın kendisini arayan soran olmamasından yakınırmış.

1990 yılında 89 yaşında vefat eden Gül Esin, Eğriboyun Mezarlığı’na defnedilmiş. Ölümünden 21 yıl sonra Türk Kadınlar Birliği Aydın Şubesi, Adnan Menderes Vakfı Üniversitesi Parkı’na büstünü yaptırmış. 2013 yılında ise Nazilli Belediye Başkanı Haluk Alıcık mezarını yaptırarak, 8 Mart Dünya Kadın Emekçiler Günü’nde gömütü ziyaret etmiş.

Tarihi unutmayan, yaşatanlara selam olsun…

Fotoğraflar www.aydinyerel.com sitesinden alınmıştır.